Το σχολείο και η δημιουργικότητα


Ο Κέν Ρομπινσον μιλά για το σχολείο που σκοτώνει την 
δημιουργικότητα και παραθέτει πιθανές λύσεις.









Ερωτήσεις Οξέα βάσεις άλατα- εξουδετέρωση PH




Επαναληπτικές ερωτήσεις στην Ιστορία Β' Γυμνασίου


 


Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία
Κεφάλαιο πρώτο
Ι. Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους
1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη
α. Ίδρυση Κωνσταντινούπολης
Ποια μέτρα πήρε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄ για να
ανορθώσει το ρωμαϊκό κράτος, που κλονιζόταν;
 Ίδρυσε ένα νέο διοικητικό κέντρο στην Ανατολή, την Κωνσταντινούπολη.
Αναγνώρισε το δικαίωμα άσκησης της χριστιανικής λατρείας.
Καθιέρωσε στη διοίκηση τη διάκριση της πολιτικής από τη στρατιωτική εξουσία.
 Έκοψε και έθεσε σε κυκλοφορία ένα πολύ σταθερό χρυσό νόμισμα.
 Ποιοι ήταν οι λόγοι που  οδήγησαν τον Κωνσταντίνο στην απόφαση μεταφοράς της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο;
Οι λόγοι που τον οδήγησαν σε αυτή του την απόφαση ήταν:- η καλή γεωπολιτική θέση του Βυζαντίου, αφού βρισκόταν στο σταυροδρόμι της Ασίας, της Ευρώπης, του Εύξεινου Πόντου και της Μεσογείου και κατά συνέπεια είχε μεγάλη εμπορική σημασία.- η Ανατολή διέθετε ακμαίο πληθυσμό και οικονομία, σε αντίθεση με τη Δύση.- οι Χριστιανοί, στους οποίους ο Κωνσταντίνος στηρίχτηκε πολιτικά, ήταν πολυπληθέστεροι στην Ανατολή.- οι μεγάλες πόλεις της Ανατολής υπέφεραν από θρησκευτικές συγκρούσεις, άρα θα αντιμετώπιζε από κοντά το πρόβλημα.- από το Βυζάντιο μπορούσε να αποκρούσει ευκολότερα τους Γότθους και τους Πέρσες.
Ποια κτίσματα της Κωνσταντινούπολης υπογραμμίζουν τη σχέση της με τη Ρώμη και ποια το χριστιανικό της χαρακτήρα; (πηγή σελ 7)
Τα κτίσματα που υπογραμμίζουν τη σχέση της Κωνσταντινούπολης με τη Ρώμη είναι ο ιππόδρομος, τα ανάκτορα, οι στοές, οι αγορές, το ρυμοτομικό σχέδιο και η πορφυρή κολόνα με το άγαλμα του Κωνσταντίνου. Ενώ ο χριστιανικός χαρακτήρας της φαίνεται από τις πολλές εκκλησίες και τα μοναστήρια.
Πότε τελέστηκαν τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης;
Στις 11 Μαΐου του 330 τελέστηκαν τα εγκαίνια και γιορτάζονταν τα γενέθλια της Κωνσταντινούπολης

β. Θρησκευτική πολιτική
Για ποιο λόγο ο Κωνσταντίνος Α΄ έδειξε ευνοϊκή στάση προς το Χριστιανισμό;
Γιατί στην Ανατολή οι οπαδοί του Χριστιανισμού ήταν πολυπληθέστεροι και φαινόταν ότι αυτή η θρησκεία μπορούσε να αποκαταστήσει την κλονισμένη ενότητα του Ρωμαϊκού κράτους.
Τι ήταν το Χριστόγραμμα;
 Ήταν σημαντικό χριστιανικό σύμβολο, το οποίο μετέφερε ο Κωνσταντίνος Α΄ από τη στρατιωτική σημαία στα νομίσματά του. Ήταν το μονόγραμμα του Χριστού. Το έκανε αυτό ο Κωνσταντίνος για να δείξει την εύνοιά του προς τους Χριστιανούς.
Τι γνωρίζετε για το διάταγμα των Μεδιολάνων;
 Ήταν συμφωνία που έγινε μεταξύ του Κωνσταντίνου Α΄ και του Λικινίου το 313 και αναγνώριζε στους Χριστιανούς την ελευθερία άσκησης της λατρείας τους, εξισώνονταν έτσι τα δικαιώματά τους με αυτά των άλλων θρησκειών του Ρωμαϊκού κράτους.

1. Ο Ιουστινιανός και το έργο του


α. Η πολιτική του Ιουστινιανού
Πάνω σε ποια αρχή στηριζόταν το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;
Το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού ήταν ένα κράτος, μια εκκλησία, μια νομοθεσία.
β. Εσωτερική πολιτική
Ποια εσωτερικά προβλήματα είχε να αντιμετωπίσει ο Ιουστινιανό και πώς αντιμετωπίζει το καθένα ξεχωριστά;
-Στάση του Νίκα ( 532 ): οι δήμοι του Ιπποδρόμου Πρασίνων και Βένετων, που έμοιαζαν με αθλητικά σωματεία, αλλά είχαν και πολιτική ισχύ εξεγέρθηκαν. Ο Ιουστινιανό τους αντιμετώπισε με επιτυχία περιορίζοντας τη δύναμή τους και ενισχύοντας παράλληλα την αυτοκρατορική εξουσία.-Μειώνει τη δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων των επαρχιών, επιβάλλοντας αυστηρούς νόμους και προσπαθεί να προστατεύσει τους ελεύθερους αγρότες οι οποίοι ήταν χρήσιμοι γιατί πλήρωναν φόρο.
Ποιο το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού;
-κωδικοποίησε το Ρωμαϊκό δίκαιο-εξέδωσε τον Ιουστινιάνειο κώδικα ( περιείχε νόμους πριν από τον Ιουστινιανό – χωρίζεται σε 10 τόμους )-εξέδωσε τον Πανδέκτη ( βιβλίο που περιλάμβανε τις γνώμες Ρωμαίων νομικών )-εξέδωσε τις Εισηγήσεις ( εγχειρίδιο για τους αρχάριους σπουδαστές της Νομικής ).-Εξέδωσε τις Νεαρές ( βιβλίο με νέους νόμους που εκδόθηκαν μετά το 534 και γράφτηκαν οι περισσότερες στα ελληνικά )

Σημαντική η συμβολή του νομοθετικού έργου του Ιουστινιανού καθώς το Ιουστινιάνειο Δίκαιο αποτέλεσε τη βάση του Δικαίου της Νεότερης Ευρώπης

γ. Εξωτερική πολιτική
Ποια τα αποτελέσματα της φιλόδοξης εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού;
Η εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού απέβλεπε στην αποκατάσταση της Ρωμαϊκής Οικουμένης, δηλαδή στην ανόρθωση της ρωμαϊκής εξουσίας στη Δύση. Ήταν σύμφωνη με τη ρωμαϊκή παράδοση αλλά ξεπερνούσε τις οικονομικές δυνατότητες του κράτους. Οι πόλεμοι του στη Δύση και στην Ανατολή απογύμνωσαν τις ευρωπαϊκές επαρχίες από στρατεύματα και άδειασαν τα κρατικά ταμεία. Αυτή η κατάσταση είχε σαν αποτέλεσμα το Βυζάντιο να χάσει μεγάλο μέρος του εδάφους του εν συνεχεία.
δ. Κτίσματα και Αγία Σοφιά
Ποιο το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;
Κατασκευάστηκε μεγάλος αριθμός έργων που ήταν χρήσιμα στην άμυνα ( φρούρια και τείχη, τη θρησκεία ( ναοί ), την υποδομή και την κοινή ωφέλεια ( δρόμοι, γέφυρες, υδραγωγεία, αποθήκες σιτηρών ).
Ποιο θεωρείται το λαμπρότερο κτίσμα της βυζαντινής τέχνης και τι γνωρίζετε για αυτό;
Θεωρείται η Αγία Σοφιά, η οποία εκπροσωπεί το νέο ρυθμό
 βασιλική μετά τρούλου
.Οι αρχιτέκτονες ήταν ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο της Μ. Ασίας. Το κτίριο είναι σχεδόν τετράγωνο. Τέσσερις ογκώδεις πεσσοί ( τετράγωνοι κίονες ) σχηματίζουν το κεντρικό τετράγωνο. Οι πεσσοί συνδέονται με τόξα που σχηματίζουν ημισφαιρικά τρίγωνα και δημιουργούν ένα στεφάνι, πάνω στο οποίο στηρίζεται ο τεράστιος τρούλος. Ο τρούλος μοιάζει να κρέμεται από τον  
ουρανό. Το φως εισδύει από τα παράθυρά του και πλημμυρίζει το εσωτερικό του ναού. Η Αγία Σοφιά έγινε σύμβολο και πηγή έμπνευσης για το μεσαιωνικό και  νεότερο Ελληνισμό.
2. Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του ( 610 – 717 )Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης
α. Το Βυζάντιο σε κρίση
Ποια προβλήματα παρουσιάζονται στο Βυζάντιο κατά το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα και τις αρχές του 7ου αιώνα; Ποιες οι συνέπειες των προβλημάτων που παρουσιάζονται στο Βυζάντιο;

-λοιμοί -κακές σοδειές-σεισμοί -επιδρομές βαρβάρων στα εδάφη της αυτοκρατορίας
οι Σλάβοι κατακλύζουν τις ευρωπαϊκές επαρχίες
οι Πέρσες φθάνουν μέχρι τις ακτές του Βοσπόρου
- εγκατάλειψη ή παρακμή των πόλεων- μείωση του πληθυσμού- υποχώρηση του εμπορίου και νομισματικής κυκλοφορίας
ΧΡΕΙΑΖΟΤΑΝ ΜΙΑ ΡΙΖΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΕΤΡΕΠΕΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
β. Η αντεπίθεση του Ηρακλείου
Με ποιο τρόπο ο Ηράκλειος κατάφερε να αποτρέψει την κρίση;
Ο Ηράκλειος ηγήθηκε προσωπικά του βυζαντινού στρατού, αναδιοργάνωσε το στράτευμα με τη οικονομική ενίσχυση της εκκλησίας και επιχείρησε συνεχείς εκστρατείες κατά των Περσών, Αβαρών και Σλάβων.
Εκστρατείες Ηρακλείου – τι γνωρίζετε;
Ο Ηράκλειος κατάφερε:- να συντρίψει τους Πέρσες στη μάχη της Νινευί και ανακτήσει έτσι όλες τις βυζαντινές επαρχίες της Εγγύς Ανατολής.
γ. Θέματα και εξελληνισμός του κράτους
Τι γνωρίζετε για τα θέματα;
 Ήταν διοικητικές περιφέρειες με δικό τους στρατό. Στο θεματικό στρατό υπηρετούσαν ελεύθεροι αγρότες, στους οποίους το κράτος παραχωρούσε στρατιωτικά κτήματα ή στρατιωτόπια. Με τα έσοδά τους οι στρατιώτες συντηρούσαν τις οικογένειες τους, αγόραζαν τον οπλισμό τους και κάλυπταν τα έξοδα των εκστρατειών. Ο θεματικός στρατός αποτέλεσε ένα είδος εθνικού στρατού. Ο στρατηγός ασκούσε τη στρατιωτική και πολιτική διοίκηση. Ασκούσε επίσης την ανώτατη εξουσία στο θεματικό στρατό.
Τι γνωρίζετε σχετικά με τον εξελληνισμό της κρατικής διοίκησης;
Επίσημη γλώσσα στην πολιτική και στρατιωτική διοίκηση έγινε η ελληνική, ενώ οι ρωμαϊκοί τίτλοι αντικαταστάθηκαν από τους ελληνικούς. Ο Ηράκλειος ήταν ο πρώτος που υιοθέτησε τον τίτλο «βασιλεύς πιστός εν Χριστώ». 
↓ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙΤΑΙ ΤΟ ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ


Κεφάλαιο δεύτερο
ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο
Τι ήταν οι σκλαβηνίες;
 Ήταν πολιτικά αυτόνομες νησίδες σλαβικού πληθυσμού, διάσπαρτες ανάμεσα σε Έλληνες. Ιδρύθηκαν από τους Σλάβους, όταν εγκαταστάθηκαν στα εδάφη της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Ποιες οι σχέσεις των Σλάβων με τους ντόπιους ελληνικούς πληθυσμούς;
Αρχικά επιδόθηκαν σε λεηλασίες και επιθέσεις, δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα στην επικοινωνία της Κωνσταντινούπολης με τις ευρωπαϊκές επαρχίες του Βυζαντίου και ιδίως τη Θεσσαλονίκη. Με το πέρασμα του χρόνου ήλθαν σε επαφή με τους ντόπιους ελληνικούς πληθυσμούς, ανέπτυξαν μαζί τους οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις και επηρεάστηκαν από τον πολιτισμό τους

Ποια τα τρία στάδια εξελληνισμού των Σλάβων;
πρώτα υποτάχθηκαν στρατιωτικά στο Βυζάντιο
μετά εκχριστιανίστηκαν
τελικά αφομοιώθηκαν κοινωνικά και εθνολογικά

Το εμπόριο και ο πολιτισμός του Ισλάμ. Η ανάπτυξη του εμπορίου
Ποιες καινοτομίες στο εμπόριο φέρνουν οι Ισλαμιστές έμποροι;
Α. Συγκρότησαν εμπορικές εταιρείες Β. Επινόησαν την εμπορική επιταγή ( τσεκ )
Γ. Ανέπτυξαν το πιστωτικό σύστημα ( αργυραμοιβοί και τράπεζες ).
καινοτομίες που διευκόλυναν πολύ τις συναλλαγές
β. Γράμματα, επιστήμη και τέχνες
Ποια στοιχεία δείχνουν την πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη των Άραβων;
- Στην Κόρδοβα και Βαγδάτη, ιδρύθηκαν βιβλιοθήκες και πανεπιστήμια.- Υπήρχαν βιβλιοπωλεία για το ευρύ κοινό στις μεγάλες πόλεις.- Πολλοί χαλίφες ήταν μανιώδεις συλλέκτες χειρογράφων- Η αραβική λογοτεχνία θεωρείτο της μόδας ακόμη και ανάμεσα στους χριστιανούς υπηκόους των αραβικών κρατών.- Οι Άραβες μετέφρασαν τα έργα Ινδών, Ελλήνων και Περσών.- Οι μεταφράσεις έργων όπως αυτά του Αριστοτέλη και των Νεοπλατωνικών επηρέασαν βαθιά την αραβική σκέψη και επιστήμη.- Η τέχνη του Ισλάμ δανείστηκε τεχνικές, τεχνίτες και υλικά από το Βυζάντιο αλλά για θρησκευτικούς λόγους έμεινε προσηλωμένη στην ανεικονική τεχνοτροπία. Δημιουργήματα της τέχνης αυτής είναι τα τεμένη ( τζαμιά ).- Φιλοτέχνησαν λαμπρά έργα μικροτεχνίας από ελεφαντόδοντο και άλλα υλικά.

γ. Επίδραση του αραβικού πολιτισμού: επιστημονικές επιδόσεις Ισλάμ από τις οποίες επηρεάστηκε η Δύση

- καθιέρωσαν την ινδική αρίθμηση (μαθηματικά), οργάνωσαν μακρινά ταξίδια(γεωγραφία), υπολόγισαν ακριβώς την τροχαία του ήλιου και των πλανητών(αστρονομία), ανακάλυψαν το θεϊκό οξύ και το οινόπνευμα (χημεία),καθιέρωσαν νέα φάρμακα και πραγματοποίησαν πολύπλοκες εγχειρήσεις (ιατρική)
Εισήγαγαν στο Βυζάντιο και τη δύση το χαρτί και πολλές καλλιέργειες (βερίκοκο, αγκινάρα, βαμβάκι, λεμόνι, σακχαροκάλαμο κλπ ) Επίσης η παρουσία πολλών αραβικών λέξεων στις ευρωπαϊκές γλώσσες δείχνει το μέγεθος της επίδρασης των Αράβων στη Δύση


Κεφάλαιο τρίτο Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
 Παγίωση της βυζαντινής κυριαρχίας στα Βαλκάνια και τη Μ, Ασία
1. Η διαμόρφωση της μεσαιωνικής ελληνικής βυζαντινής αυτοκρατορίας
α. Παγίωση και επέκταση των αλλαγών
Πότε αποκρυσταλλώνονται τα μόνιμα γνωρίσματα του Μεσαιωνικού ελληνικού βυζαντινού κράτους;
Στα χρόνια της ισαυρικής ή συριακής δυναστείας ( 717 -867 ) και αυτής του Αμορίου (802 -867 ).Την εποχή αυτή τα θέματα γενικεύτηκαν στη Μ. Ασία και επεκτάθηκαν στα Βαλκάνια


Ποιες υποχρεώσεις είχαν οι στρατιώτες – αγρότες του θεματικού στρατού όταν κηρυσσόταν επιστράτευση; (πηγή σελ. 33)
 Ήταν υποχρεωμένοι σε περίπτωση εχθρικής επίθεσης να παρουσιαστούν για υπηρεσία με τα άλογα ( τα αγόραζαν οι ίδιοι ) και τις πολεμικές τους άμαξες.
Ποιες συνέπειες είχε η ανάπτυξη των θεματικών στρατών;
α) οι μισθοφόροι περιορίστηκαν δραστικά β) στη βυζαντινή ύπαιθρο κυριάρχησε η μικρή και μεσαία αγροτική ιδιοκτησία.

 β. Ανάκαμψη της οικονομίας 
Ανάφερε μερικές κακώσεις του Νικηφόρου Α΄ .(πηγή σελ.32)
Οι λεγόμενες κακώσεις του Νικηφόρου Α΄ όπως ονομάστηκαν από τους εχθρούς του, αποτελούσαν τα τολμηρά οικονομικά του μέτρα που απέβλεπαν στην ανάκαμψη του εμπορίου και την αύξηση των εσόδων του κράτους.

Α. Διέταξε τους χριστιανούς να εγκατασταθούν στις σκλαβηνίες. Β. Διέταξε να στρατολογούνται οι φτωχοί και να εξοπλίζονται με έξοδα των συγχωριανών τους, οι οποίοι όφειλαν αν καταβάλουν στο δημόσιο ταμείο και 18.5 χρυσά νομίσματα για κάθε φτωχό. Γ. Διέταξε να αναθεωρηθούν οι φορολογικοί κατάλογοι και να αυξηθούν τα τέλη, γιατί κάθε φορολογούμενος όφειλε να πληρώσει και δύο καράτια ως έξοδα γραφικής ύλης. Δ. Διέταξε να καταργηθούν οι σουφισμοί ( φοροαπαλλαγές ).
Ε. Διέταξε να ζητηθεί από τους παροίκους ( εξαρτημένους γεωργούς ) του ορφανοτροφείου, των ξενώνων και των γηροκομείων των εκκλησιών και των βασιλικών μονών, ο καπνικός φόρος. Στ. Διέταξε να συγκεντρωθούν οι επιφανείς εφοπλιστές της Κωνσταντινούπολη και τους έδωσε δάνεια δώδεκα λίτρες χρυσού με τόκο τέσσερα καράτια ανά χρυσό νόμισμα με την υποχρέωση να πληρώνουν και το σύνηθες κομμέρκιον

2. Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων
α. Ορισμός, πρωτεργάτες και παράγοντες 
Τι είναι η εικονομαχία;
Είναι η πνευματική κίνηση που διήρκεσε έναν περίπου αιώνα, από τις αρχές του 8ου
ως τα μέσα του 9ου
αιώνα, και που αφορούσε το ζήτημα αν η λατρεία των εικόνων ήταν σύμφωνη με τις αρχές της Ορθοδοξίας.
Ποιοι ήταν οι πρωτεργάτες της εικονομαχίας;
Ο Λέων Γ΄ ο Ίσαυρος, ο οποίος καταγόταν από τις ανατολικές επαρχίες, που είχαν ανεικονικές αντιλήψεις, επηρεασμένες από τους γείτονες ισλαμιστές και Ιουδαίους και ο Κωνσταντίνος Ε΄ ο Ίσαυρος.
Ποιες ήταν οι αιτίες της εικονομαχίας;
1.Η διάθεση των Ισαύρων να ευνοήσουν τους κατοίκους των ανατολικών επαρχιών, που είχαν ανεικονικές αντιλήψεις, αλλά συγχρόνως προστάτευαν τα σύνορα της Μικράς Ασίας από τους Άραβες. 2.Οι δεισιδαιμονίες και οι υπερβολές στη λατρεία των εικόνων.3.Η επιθυμία των Ισαύρων να περιορίσουν την επιρροή των μοναχών στους υπηκόους.4.Οι ήττες των Βυζαντινών από τους εχθρούς οφειλόταν στη θεϊκή οργή για την ειδωλολατρική λατρεία των εικόνων.
Ποια τα επιχειρήματα των εικονομάχων; (πηγή σελ34)
1.Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα αυτοί που προσκυνούν είναι εικονολάτρες 2.Δεν πρέπει να προσκυνούμε κατασκευάσματα των ανθρωπίνων χεριών και κάθε είδους ομοίωμα.3.Ο Θεός απαγορεύει την προσκύνηση.
Ποια τα επιχειρήματα των εικονολατρών; (πηγή σελ34)
1. εφόσον προσκυνώ και σέβομαι το σταυρό και τη λόγχη γιατί να μην προσκυνώ και τις εικόνες που κατασκευάζουν οι πιστοί με σκοπό τη δοξολογία και την ανάμνηση των παθημάτων του Χριστού. 2. δεν προσκυνώ την ύλη, αφού αν καταστραφεί το ξύλο των εικόνων το καίω3. εφόσον προσκυνώ την εικόνα του σταυρού προσκυνώ και την εικόνα του Χριστού22

Ποια η σημασία της ήττας των εικονοκλαστών;
1.η αποκατάσταση των εικόνα θεωρείται ως νίκη της ελληνικής πνευματικής παράδοσης που ευνοούσε την απόδοση της θείας μορφής, σε αντίθεση με την ασιατική ανεικονική θεωρία. 2.τερματίστηκαν οι θρησκευτικές διαμάχες.3.
άρχισε γόνιμη συνεργασία κράτους – εκκλησίας 4.η εκκλησία αφοσιώθηκε στο ιεραποστολικό της έργο.5.τα μοναστήρια πολλαπλασιάστηκαν και πλούτισαν.6.περιορίστηκαν οι υπερβολές στη λατρεία των εικόνων και των λειψάνων.
Ποιες οι συνέπειες της εικονομαχίας
1. Εσωτερική κατάσταση
δίχασε το βυζαντινό λαό
2. Εξωτερική πολιτική
η δυσαρέσκεια της Ρώμης για τους εικονομάχους αυτοκράτορες την έστρεψε στην αναζήτηση βοήθειας από τους Φράγκους .
3. Τέχνη
απαγορεύτηκε η αναπαράσταση θείων προσώπων και καταστράφηκαν πολύτιμα έργα τέχνης.
4. Γράμματα
υποχώρησε η ενασχόληση με τα γράμματα και καταστράφηκαν τα κείμενα των εικονομάχων μετά την επικράτηση των εικονολατρών

Ποιους λόγους επικαλείται ο Λέων Ε΄ για να επαναφέρει σε ισχύ την εικονομαχία;(πηγή σελ 35)
1.Οι αυτοκράτορες που δέχτηκαν και λάτρεψαν τις εικόνες πέθαναν στην εξορία ή στη μάχη.2.αυτοί που δεν τις λάτρεψαν πέθαναν στο κρεβάτι τους και ταφικά με τιμές στους αυτοκρατορικούς τάφους κοντά στο ναό των Αγίων Αποστόλων
4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βούλγαρουςα. Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών
Πώς επιτυγχάνεται ο εκχριστιανισμός των Σλάβων; Σε ποιους ανατέθηκε η αποστολή του εκχριστιανισμού των Σλάβων και γιατί;

Ο ηγεμόνας της Μοραβίας, Ραστισλάβος ζήτησε από το Βυζάντιο ιεραποστόλους, για να διδάξουν στο λαό του το Χριστιανισμό ( 862/3 ). Επιθυμούσε να στηριχτεί στο Βυζάντιο, γιατί απειλείτο από τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους.
Ανατέθηκε στους δυο αδελφούς από τη Θεσσαλονίκη Μεθόδιο και Κωνσταντίνο διότι ήταν έμπειροι διπλωμάτες και γνωστοί λόγιοι και γνώριζαν άριστα τη σλαβική και άλλες γλώσσες.
Σε ποιες ενέργειες προβαίνει ο Κωνσταντίνος προκειμένου να βοηθήσει στον εκχριστιανισμό των Σλάβων; Σε ποια γλώσσα ή ποιες γλώσσες πίστευαν αντίστοιχα οι εκπρόσωποι της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εκκλησίας ότι έπρεπε να εκχριστιανίζονται οι ξένοι λαοί, σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα σελ 39;
Ο Κωνσταντίνος (Κύριλλος), δημιούργησε ένα σλαβικό αλφάβητο που απέδιδε όλες τις φωνητικές ιδιαιτερότητες της σλαβικής και απέδωσε στα σλαβικά τη Θεία Λειτουργία και τα ιερά βιβλία.
Σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα οι εκπρόσωποι της Ρωμαϊκής εκκλησίας πίστευαν ότι μόνο σε τρεις γλώσσες μπορεί να υμνείται ο θεός, στην εβραϊκή, στη λατινική και στην ελληνική. Έτσι κατηγορούσαν τον Κωνσταντίνο ο οποίος ως εκπρόσωπος της Βυζαντινής εκκλησίας πίστευε ότι ο θεός μπορεί να τιμηθεί και να δοξαστεί σε όλες τις γλώσσες. Για αυτό και προσάρμοσε τη θεία Λειτουργία και στα σλαβικά προκειμένου να πετύχει τον εκχριστιανισμό των Σλάβων.
β. Σημασία του εκχριστιανισμού
Ποια η σημασία του εκχριστιανισμού των Σλάβων;
- Οργανώθηκε η σλαβική εκκλησία- Πολλοί Σλάβοι μυήθηκαν στο πολιτιστικό σύστημα των Ελλήνων και του Χριστιανισμού- Επιτεύχθηκε η ενότητα των Σλάβων

6. Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού Κράτους
β. Ίδρυση κράτους – Σχέσεις με το Βυζάντιο
Τι ήταν η ηγεμονία του Κιέβου; Τι γνωρίζετε για τις σχέσεις της με το Βυζάντιο;
 Ήταν το πρώτο ρωσικό κράτος, που δημιουργήθηκε τον 9ο αιώνα. Έλεγχε το δρόμο του ποταμού Ντον και έκανε εμπόριο με το Βυζάντιο και το Χαλιφάτο.
Οι Ρώσοι έκαναν δύο αποτυχημένες εκστρατείες κατά του Βυζαντίου. Τον 10
ον
αιώνα υπέγραψαν δύο σημαντικές εμπορικές συνθήκες με το Βυζάντιο ( 911 και 944), που επέτρεπαν στους Ρώσους να ταξιδεύουν και να εμπορεύονται στην Κωνσταντινούπολη.
Περιγράψτε τις δύο φάσεις εκχριστιανισμού των Ρώσων.
Πρώτη φάση: Ο Ρώσος ηγεμόνας Βλαδίμηρος έστειλε στρατιωτικό σώμα για να βοηθήσει το Βασίλειο Β΄ ( μετά από παράκληση του ιδίου ) να αντιμετωπίσει την εξέγερση των μεγαλογαιοκτημόνων ( δυνατών ) στη Μικρά Ασία. Ο Βασίλειος Β΄ υποσχέθηκε στο Βλαδίμηρο, για τη βοήθειά του να τον παντρέψει με την αδερφή του Άννα, αλλά δεν τήρησε αρχικά την υπόσχεσή του. Δεύτερη φάση: Ο Βλαδίμηρος κατέλαβε τη Χερσώνα και ο Βασίλειος δέχεται το γάμο με την πρόσθετη προϋπόθεση ότι ο Βλαδίμηρο θα ασπαζόταν τον Χριστιανισμό. Η νύφη ταξίδεψε στη Χερσώνα όπου έγινε η βάπτιση του Βλαδίμηρο και ο βασιλικός γάμος. Ακολούθησε έτσι η ομαδική βάπτιση των Ρώσων στα νερά του Δνειπέρου.
Ποιες οι συνέπειες του εκχριστιανισμού των Ρώσων;
1.Η τεράστια έκταση της Ρωσίας μπήκε στη σφαίρα επιρροής του Βυζαντίου.2.Η νοοτροπία, ο πνευματικός και υλικός πολιτισμός των Ρώσων επηρεάστηκαν από τους Βυζαντινούς.3.Εντατικοποιήθηκαν οι εμπορικές ανταλλαγές με το Βυζάντιο.4.Αυξήθηκε ο αριθμός των Βαράγγων και των Ρώσων μισθοφόρων στην αυτοκρατορική φρουρά και στο βυζαντινό στρατό. 
 Κοινωνία και οικονομία
1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία
  
α. Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου
Ποιους ονομάζουμε δυνατούς;
Οι δυνατοί προέκυψαν τον 10ο αιώνα από τη συγχώνευση της αριστοκρατίας της γης και της αριστοκρατίας των αξιωμάτων. Οι δύο ομάδες αριστοκρατίας συνήθιζαν να συνδέονται με επιγαμίες μέχρι που τελικά συγχωνεύτηκαν σε μια τάξη, αυτή των δυνατών.
Περιλαμβάνονταν πολιτικοί, στρατιωτικοί, θρησκευτικοί άρχοντες, διαχειριστές της κρατικής, της αυτοκρατορικής, της εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας.
Ποιους ονομάζουμε πένητες και από ποιους αποτελούνταν;
Πένητες, είναι οι αγροτικές μάζες που αποτελούνταν από ελεύθερους γαιοκτήμονες, ακτήμονες γεωργούς και παροίκους.
Τι γνωρίζετε για τους παροίκους;
 Ήταν δεμένοι με τη γη ή είχαν προσωπική εξάρτηση από τους κυρίους τους.
Από τι κινδύνευε η αγροτική κοινότητα και οι ανεξάρτητοι αγρότες αρχές του 9ου
αιώνα;
Κινδύνευαν από τη συνήθεια των μεγαλοκτηματιών να αποκτούν τα κτήματα των μικρομεσαίων γαιοκτημόνων με νόμιμους ή και παράνομους τρόπους, αλλά και από τις βαριές φορολογίες που έβαζε το κράτος.
Τι ονομάζουμε χωρία ή προάστια;
 Ήταν πολυάριθμες και διάσπαρτες εκτάσεις γης, που καλλιεργούσαν ελεύθεροι ενοικιαστές ή πάροικοι.
Αξιοποιώντας τα δεδομένα του σχετικού παραθέματος και τις λεπτομέρειες της εικόνας του δείπνου, να εντοπίσεις και να εξηγήσεις τα στοιχεία που δείχνουν την πολυτέλεια της ζωής της βυζαντινής αριστοκρατίας ( φαγητά, σερβίτσια, σκεύη, έπιπλα ) (σελ 48,50)
Τα στοιχεία που δείχνουν την πολυτέλεια είναι ότι υπήρχε πολυτελής αίθουσα για επίσημα δείπνα, στην οποία βρίσκονταν ένα αρχαίο τραπέζι από ελεφαντόδοντο με χρυσή επένδυση, στρογγυλόσχημο και υπερβολικά μεγάλο, αφού χωρούσε τριάντα έξι άνδρες. Τα φαγητά που σερβίρονταν ήταν φαγητά που ταίριαζαν σε αυτοκράτορες και έπιναν σε κούπες άφθονο κρασί. Τέλος υπήρχαν δούλοι που δούλευαν μόνο και μόνο για το σερβίρισμα του φαγητού.
Οι ευγενείς έκαναν μια ζωή γεμάτη χλιδή εξαιτίας των εσόδων που έπαιρναν από τα κτήματά τους, αλλά και των μισθών που λάμβαναν ως αξιωματούχοι του κράτους.
Ενώ έδειχναν απροθυμία στο να δαπανήσουν χρήμα για να βελτιώσουν τις εγκαταστάσεις των υποστατικών τους και τα μέσα και τις τεχνικές παραγωγής.

β. Οικονομία και κοινωνία των πόλεων
Τι ήταν τα συστήματα;
ά σωματεία στα οποία ήταν οργανωμένοι οι έμποροι και οι βιοτέχνες. Αυτά προκαθόριζαν την παραγωγή και τις τιμές των προϊόντων.
Από ποιον καθοριζόταν η λειτουργία των συστημάτων στην Κωνσταντινούπολη;
Καθοριζόταν από το Επαρχικόν Βιβλίον, συλλογή διατάξεων των αρχών του 10ου
αιώνα.
Ποια τάξη δημιουργήθηκε από τη ανάπτυξη της αστικής οικονομίας και ποιους περιλάμβανε; Τι γνωρίζετε για αυτήν;
Δημιουργήθηκε η μεσαία τάξη, δηλαδή η τάξη των επιχειρηματιών. Περιλάμβανε εμποροβιοτέχνες, ναυκλήρους και τραπεζίτες. Αυτή η τάξη ήταν οργανωμένη σε συντεχνίες ή αδελφότητες και υποκινούσε συχνά λαϊκά κινήματα κατά των ευγενών. Έφτασε στο απόγειο της πολιτικής και κοινωνικής της επιρροής στα μέσα του 11ου αιώνα.
Τι γνωρίζετε για την τάξη του δήμου;
 Ήταν πολυάριθμη και αποτελούνταν από φτωχούς που εργάζονταν περιστασιακά ή ήταν άνεργοι.

2. Η νομοθεσία της Μακεδονικής δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους «δυνατούς» α. Η νομοθετική δραστηριότητα
Γιατί η δυναστεία των Μακεδόνων αναθεώρησε τη νομοθεσία των Ισαύρων;
Διότι ήθελαν να κάνουν περισσότερο εύρυθμη τη λειτουργία της διοίκησης και να λύσουν τα επείγοντα κοινωνικά προβλήματα. Έτσι φρόντισαν να αναθεωρήσουν τη δυναστεία των Ισαύρων  και να εκδώσουν νόμους προσαρμοσμένους στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής τους.
Ποιες συλλογές ή μεμονωμένους νόμους εξέδωσαν και σε τι αφορούσαν;
1.
Πρόχειρος νόμος:
εύχρηστο απάνθισμα νόμων που αντικατέστησε την
Εκλογή
 νομική συλλογή των Ισαύρων.
2.
Επαναγωγή:
εισαγωγή στον
Πρόχειρο νόμο
που καθόριζε με ακρίβεια τις αρμοδιότητες του αυτοκράτορα και του πατριάρχη.
3.
Βασιλικά:
συλλογή νόμων, η οποία αντλεί από τις νομικές συλλογές του Ιουστινιανού
 ( 60 βιβλία ).
4.
Επαρχικόν Βιβλίον:
διατάξεις που ρύθμιζαν τη λειτουργία των συντεχνιών τηςΚωνσταντινούπολης.
5.
Νεαρές:
νέοι νόμοι που απέβλεπαν κυρίως στον περιορισμό της μεγάληςγαιοκτησίας.
β. Νόμοι και αγώνας κατά των δυνατών
Γιατί το κράτος αγωνίζεται κατά των δυνατών;
Διότι οι δυνατοί ( μεγάλοι γαιοκτήμονες ) επιδίωκαν:1. να ιδιοποιηθούν τη γη των φτωχών,2. να αποσπάσουν προνόμια3. και να κατακτήσουν την πολιτική εξουσία. Έτσι το Βυζαντινό κράτος δεν μπορούσε να ανεχθεί αυτές τους τις επιδιώξεις. Εξάλλου 4. οι ελεύθεροι αγρότες υπηρετούσαν στους θεματικούς στρατούς και οι φόροι που πλήρωναν αποτελούσαν την κύρια πηγή εσόδων του κράτους. Αυτό σήμαινε ότι η άμυνα(στρατός) και η οικονομία(έσοδα) του Βυζαντίου ήταν αδιανόητα χωρίς τη μικρή και μεσαία αγροτική ιδιοκτησία. Έτσι έπρεπε οι αυτοκράτορες να προστατεύσουν την αγροτική κοινότητα και τους ελεύθερους καλλιεργητές από τις καταχρήσεις των δυνατών.
Αναφερθείτε στους νόμους με τους οποίους οι Μακεδόνες αυτοκράτορες προσπάθησαν να περιορίσουν τη δύναμη των δυνατών
1. Επέβαλαν να προτιμώνται ως αγοραστές οι γείτονες και οι συγγενείς, όταν πουλιόταν ένα κομμάτι κοινοτικής γης. 
2. Να αποδίδονται τα χωράφια που είχαν σφετεριστεί οι δυνατοί στους προηγούμενους φτωχούς ιδιοκτήτες τους χωρίς αποζημίωση.3. Να απαγορεύεται η πώληση και αγορά στρατιωτικών κτημάτων. Ενώ όποιος διέθετε τέτοια κτήματα έπρεπε να στρατεύεται.4. Να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας
5. Οι δυνατοί να πληρώνουν τους φόρους των φτωχών του χωριού και όχι όλη η κοινότητα όπως γινόταν παλιά.
 Σχολιάστε τη συμπεριφορά των δυνατών, έναντι των πενήτων, όπως αυτή περιγράφεται στη Νεαρά του έτους 934. Ποιες επιπτώσεις είχε αυτή στη ζωή των ελεύθερων αγροτών;
Οι δυνατοί προκαλούσαν βίαιες επιθέσεις, διώξεις και αγγαρείες προς τους φτωχούς, τους πένητες. Επίσης τους προκαλούσαν θλίψεις και στενοχώριες προξενώντας έτσι μεγάλες καταστροφές στο κοινό συμφέρον. Έτσι οι φτωχοί εξαιτίας των προβλημάτων αυτών αναγκάζονταν να πουλούν τη γη τους και να δουλεύουν ως εργάτες σε χωράφια των γαιοκτημόνων ή να ενοικιάζουν γη από τους δυνατούς και  να την καλλιεργούν

Κεφάλαιο τέταρτο
I . Η εξασθένιση του Βυζαντίου και το σχίσμα με τη Δύση
1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο
αιώνα(1025 – 1081)
α. Η εσωτερική κρίση

Εξηγήστε την κατάσταση κρίσης στην οποία είχε περιέλθει το Βυζάντιο.
Α) Το Βυζάντιο πήρε μέτρα αποστρατιωτικοποίησης επειδή είχε τη ψευδαίσθηση ότι είχε εξασφαλίσει αδιατάρακτη και διαρκή ειρήνη. Έτσι: 1. παραμέλησε το στόλο, 2.διέλυσε σταδιακά τα θέματα και τους θεματικούς στρατούς, 3. αντικατέστησε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία με ένα φόρο που χρησιμοποιήθηκε για τη στρατολογία ξένων μισθοφόρων και 4. χρησιμοποίησε πολλούς ξένους σε ανώτερες θέσεις. Β) Οι βαριές φορολογίες που επέβαλε το Βυζάντιο προκάλεσαν ταραχές και εξεγέρσεις των επαρχιακών αγροτικών πληθυσμών (κοινωνική κρίση). Γ) Είχε εκδηλωθεί πολιτική αστάθεια (αλλαγές αυτοκρατόρων, εκμετάλλευση των φτωχών και της αστικής τάξης από τους αυτοκράτορες).
β. Οι στρατιωτικές αποτυχίες
Ποιες στρατιωτικές επιτυχίες σημειώνουν οι εχθροί του Βυζαντίου;
Οι Σελτζούκοι στη μάχη του Ματζικέρτ, κοντά στη λίμνη Βαν της Αρμενίας (1071)συντρίβουν τα μισθοφορικά στρατεύματα του Βυζαντίου. Αίτια της ήττας: η έλλειψη οπλισμού, πειθαρχίας και ηθικού
Ποια ήταν, σύμφωνα με το παράθεμα (σελ54), η κατάσταση του βυζαντινού στρατού στις παραμονές της μάχης του Ματζικέρτ; Πού αποδίδεται από το χρονογράφο Κέδρινο;
Ο βυζαντινός στρατός αποτελείτο από Βούλγαρους, Ούζους και άλλους ξένους όπως Φράγκους και Βάραγγους. Όλοι αυτοί ήταν λίγοι άντρες, τσακισμένοι από τη φτώχεια και το άγχος και άοπλοι. Ήταν άσχετοι και άχρηστοι και στερημένοι από μισθό και τις συνηθισμένες προμήθειες επειδή κανένας αυτοκράτορας δεν είχε επιχειρήσει εκστρατεία για πολλά χρόνια. Ήταν επίσης δειλοί και φυγόμαχοι και φαίνονταν ανίκανοι για οποιαδήποτε γενναία πράξη.

Κεφάλαιο τέταρτο
I . Η εξασθένιση του Βυζαντίου και το σχίσμα με τη Δύση
2. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας 
β. Εσωτερική πολιτική

Τι γνωρίζετε για το θεσμό της Πρόνοιας;
Οι Κομνηνοί εφαρμόζουν το θεσμό της Πρόνοιας.
Ο θεσμός της πρόνοιας στηριζόταν στους ευγενείς. Δηλαδή παραχωρούσαν ισόβια, αγροκτήματα και φορολογικά έσοδα στους ευγενείς, με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών.
Οι ευγενείς ονομάστηκαν προνοιάριοι ή στρατιώτες και έγιναν η άρχουσα τάξη, ενώ οι απλοί αγρότες βυθίστηκαν στην αθλιότητα.
δ. Η στρατιωτική κατάρρευση
Πού εξολοθρεύεται σχεδόν ο Βυζαντινός στρατός και πότε;
Εξολοθρεύεται το 1176 στο Μυριοκέφαλο της Φρυγίας από τους Τούρκους.
Ποιες οι συνέπειες της νίκης των Τούρκων;
1. Παγιώθηκε η θέση των Τούρκων και επηρεάστηκε καθοριστικά η φυσιογνωμία της Μ. Ασίας.2. Καταλήψεις πόλεων3. Σφαγές4. Φυγή Χριστιανών σε γειτονικές χώρες5. Πείνα6. Πανούκλα
7.Εξισλαμισμός των μικρασιατικών επαρχιών.

Ποια ήταν η ταυτότητα των προνοιάριων και ποιες συνέπειες είχε η επέκταση του θεσμού της πρόνοιας στα χρόνια του Μανουήλ Κομνηνού, σύμφωνα με το δεύτερο παράθεμα; (Σελ 56)
Οι προνοιάριοι όπως τους κατάντησε ο Μανουήλ ήταν χαλαρή στρατιωτική τάξη από ευγενείς, Σε αυτούς παραχωρούσαν ισόβια αγροκτήματα και φορολογικά έσοδα με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών. Οι προνοιάριοι έγιναν η άρχουσα τάξη. Οι συνέπειες της επέκτασης του θεσμού της Πρόνοιας ήταν ότι:1.οι κάτοικοι των επαρχιών υπέστησαν τα πάνδεινα από την απληστία των προνοιάριων, αφού τους άρπαζαν τα χρήματά τους και τα ρούχα τους. Επίσης 2. όποιος ήθελε μπορούσε να στρατολογηθεί φτάνει να είχε ένα περσικό άλογο ή να κατάθετε λίγα χρυσά νομίσματα. Τέλος, 3. επαρχίες λεηλατήθηκαν από τους εχθρούς ενώ άλλες καταστράφηκαν από τους ίδιους τους προνοιάρους.

3. Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών
α. Εμπορικά προνόμια στους Βένετους
Τι ήταν το χρυσόβουλο;
Πότε δόθηκε, και ποια προνόμια δίνονταν στους Βένετους;
Το χρυσόβουλο το έδωσε ο Αλέξιος Α΄ στους Βένετους για να τους ανταμείψει για τη βοήθειά τους στην απόκρουση των Νορμανδών. Ήταν επίσημη έγγραφη συμφωνία, υπογεγραμμένη από τον αυτοκράτορα και σφραγισμένη με τη χρυσή του βούλα.
Δόθηκε το 1082. Τα προνόμια ήταν τα εξής: 1. παραχωρήθηκαν τίτλοι και χρηματικές χορηγίες στους κοσμικούς και εκκλησιαστικούς άρχοντες της Βενετίας. 2. παραχωρήθηκαν στους έμπορους της Βενετίας σκάλες (αποβάθρες) και εμπορικά καταστήματα στην προκυμαία της πρωτεύουσας. 3. επιτράπηκε στους Βένετους να εμπορεύονται ελεύθερα, χωρίς να πληρώνουν δασμούς σε όλα τα σημαντικά βυζαντινά λιμάνια.
Ποια η σημασία του χρυσόβουλου;
1. Το Βυζάντιο παραιτήθηκε από τα φορολογικά, ναυτιλιακά και οικονομικά του δικαιώματα. 2. Οι Βενετοί διείσδυσαν οικονομικά και ίδρυσαν πανίσχυρη αποικιακή αυτοκρατορία στην Ανατολή. 3. Το Βυζάντιο έχασε το ρόλο του μεσάζοντα μεταξύ Αράβων και Δυτ. Ευρώπης και την κυρίαρχη θέση του στο εμπόριο της Μεσογείου.
β. Το σχίσμα των δύο Εκκλησιών
Τι ονομάζουμε σχίσμα;
Σχίσμα ονομάζουμε τη ρήξη μεταξύ των πατριαρχείων της Δύσης και της Ανατολής(Ρώμης και Κωνσταντινούπολης). Αφορούσε το ζήτημα της κυριαρχίας επί της χριστιανικής οικουμένης (ποια από τις δύο εκκλησίες θα κυριαρχεί).
Κάτω από ποιες συνθήκες οδηγηθήκαμε στο σχίσμα;
Η παπική εκκλησία με αρχηγό τον καρδινάλιο Ουμβέρτο επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη, για να συζητήσει με τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο την επίλυση των λειτουργικών και δογματικών διαφορών που υπήρχαν ανάμεσα στα δύο πατριαρχεία. Η αλαζονεία των δύο διαπραγματευτών οδήγησε στην οριστική ρήξη μεταξύ των δύο πατριαρχείων. Έτσι στο εξής είχαμε την ορθόδοξη και ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε το μίσος μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Κεφάλαιο τέταρτοII . Οι σταυροφορίες και οι συνέπειές τους για το Βυζάντιο1. Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης
α. Ορισμός και παράγοντες
Τι ήταν οι σταυροφορίες;
 Ήταν μια κίνηση που εκδηλώθηκε τον 11ο αιώνα στη Δύση. Προήλθε από πρωτοβουλία των παπών και απέβλεπε στην απελευθέρωση του Πανάγιου Τάφου και των Αγίων Τόπων από τους Σελτζούκους.
Ποιοι παράγοντες επηρέασαν τη διαμόρφωση των σταυροφοριών;
1. η φημολογία για τις ωμότητες των Αράβων και Τούρκων κατά των προσκυνητών 2. τα οικονομικά προβλήματα της Δύσης 3. το κάλεσμα για βοήθεια που απηύθυνε ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός στους ηγεμόνες της Δύσης.
γ. Η τέταρτη σταυροφορία
Ποιος ήταν ο αρχικός στόχος της Δ΄ σταυροφορίας και ποιος κατέληξε να είναι; Ποια η διαφορά αυτής της σταυροφορίας με τις άλλες;
Η σταυροφορία αυτή δεν βασιζόταν σε θρησκευτικά κίνητρα αλλά σε υλικά.
Ο αρχικός στόχος ήταν να πάνε οι σταυροφόροι στην Αίγυπτο και τη Συρία, αλλά παρεξέκλιναν από αυτόν και κατάλαβαν την Κωνσταντινούπολη (1204)
Κεφάλαιο τέταρτο
III . Ανασύσταση Βυζαντίου και υποταγή στους Οθωμανούς 1. Εξάπλωση των Τούρκων και τελευταίες προσπάθειες για ανάσχεσή τους

β. Οθωμανοί και οι κατακτήσεις τους
Με ποια μέσα κατάφεραν να επικρατήσουν και να επεκταθούν οι Οθωμανοί;
-Αξιοποίησαν τον ισλαμικό θεσμό των γαζήδων (δηλαδή των φανατικών μαχητών του Ισλάμ), για να αναγκάσουν τις ελληνικές πόλεις να παραδοθούν μετά από μακρόχρονη πολιορκία. Έτσι κατέκτησαν βαθμιαία όλη τη Μ. Ασία.-Εφάρμοσαν το παιδομάζωμα για να ενισχύσουν το στρατό τους Έτσι δημιούργησαν ένα νέο στρατό το οποίο ήταν επίλεκτο τάγμα, τους γνωστούς γενίτσαρους.
Τι γνωρίζετε για το παιδομάζωμα;
Οι Οθωμανοί για να ενισχύσουν το στρατό τους στρατολογούσαν τα χριστιανόπαιδα, δηλαδή τα παιδιά των Χριστιανών. Αφού τα εξισλάμιζαν και τους μάθαιναν την Τουρκική, τους έκαναν στρατιώτες δικούς τους. Τα παιδιά αυτά αποτέλεσαν ένα νέο στρατό, τα τάγματα των γενιτσάρων.

Κεφάλαιο τέταρτο
III . Ανασύσταση Βυζαντίου και υποταγή στους Οθωμανούς 2. Η άλωση της Πόλης
α. Πολιορκία και άλωση της Πόλης
Ποιες οι πολιορκητικές ενέργειες του Πορθητή πριν την πολιορκία τηςΠόλης;
• Έχτισε το φρούριο της Ρουμέλης, στην ακτή του Βοσπόρου, απέναντι από την Κωνσταντινούπολη, για να εμποδίσει τον επισιτισμό της πόλης από τον Εύξεινο.
Πόσες μέρες κράτησε η πολιορκία της Πόλης; Και ποια τα αίτια της ήττας των Βυζαντινών;
Κράτησε 54 μέρες (6 Απριλίου – 29 Μαΐου 1453).
 Οι Βυζαντινοί με αυτοκράτορα τους τον γενναίο Κωνσταντίνο ΙΑ΄ διέθεταν ελάχιστες δυνάμεις. Η υπεροχή των Τούρκων σε στρατιώτες και οπλισμό ήταν συντριπτική. Οι Βυζαντινοί δεν είχαν βοήθεια από τα άλλα χριστιανικά κράτη.
Τελική επίθεση (πότε, πώς, από ποιον, πόσες οι μέρες πολιορκίας);Πότε:
νύχτα 29ης Μαΐου 1453
Πώς:
σφοδροί βομβαρδισμοί και επιθέσεις γενιτσάρων από τα ρήγματα των τειχών. Ο αυτοκράτορας έπεσε στη μάχη, κυκλωμένος από τους εισβολείς. Όπως προέβλεπε ο θρησκευτικός νόμος η Πόλη παραδόθηκε στους μαχητές. Ακλούθησαν τρεις μέρες σφαγών και λεηλασιών
Από ποιον:
Μωάμεθ Β΄ Πορθητής
Ποια η πρώτη ενέργεια του Μωάμεθ μπαίνοντας στην κατακτημένη πόλη;
Προσευχήθηκε στην Αγία Σοφιά και έκανε πρωτεύουσα του Οθωμανικού τουκράτους την Πόλη.
β. Οι συνέπειες
Ποιες οι συνέπειες της άλωσης της Πόλης;
 Τραυμάτισε η άλωση την περηφάνια των Ελλήνων. Γεννήθηκε ωστόσο η ελπίδα για την Ανάσταση του Γένους. Οι λόγιοι πήγαν στη Δύση και μετέφεραν εκεί το πνεύμα του Βυζαντίου. Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους δρόμους της Ανατολής για τους Ευρωπαίους που αναζήτησαν νέους.